Ochrona patentowa

Własność intelektualna to wytwór pracy twórczej człowieka, który ze względu na swoją unikatowość i dużą wartość ekonomiczną/gospodarczą/rozwojową zasługuje na ochronę. Wszystko to co wytworzy człowiek przy użyciu swojego intelektu, a co jest nowatorskie, dotychczas niespotykane, nazywamy własnością intelektualną. Są to w szczególności utwory, patenty czy znaki towarowe.

Prawo autorskie jest ogółem praw, które przysługują autorowi utworu. Dzięki nim autor może decydować o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści materialnych. Każdy utwór jest przedmiotem prawa autorskiego. Jest to działalność twórcza o indywidualnym charakterze, w jakiejkolwiek postaci, niezależna od wartości, sposobu wyrażenia i przeznaczenia. Utwory mogą być:

• wyrażone słowem, znakami, symbolami (np. matematycznymi)
• fotograficzne
• plastyczne
• muzyczne
• wzornictwa przemysłowego
• architektoniczne

Utwór jest objęty ochroną od momentu ustalenia bez konieczności jakiejkolwiek rejestracji. Ochroną nie są objęte: idee, pomysły (pomysł jako rozwiązanie może być chroniony prawami autorskimi), metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.

Prawo własności przemysłowej to rodzaj praw wyłącznych wynikających z regionalnego, narodowego lub międzynarodowego ustawodawstwa. Do zakresu przedmiotowego prawa własności przemysłowej zaliczamy:

1. Wynalazki - są to nowe rozwiązania techniczne. Według prawa patentowego wynalazek to poddające się ścisłej definicji prawno-technicznej, unikatowe rozwiązanie techniczne, które do danej chwili nie zostało opatentowane. Status patentu obowiązuje 20 lat od daty dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym. Aby wynalazek mógł uzyskać status patentu musi spełniać wymienione kryteria:
   1. musi być nowy,
   2. musi mieć poziom wynalazczy - nie może wynikać w sposób oczywisty, dla fachowców w danej dziedzinie, ze stanu techniki,
   3. musi się nadawać do przemysłowego wykorzystania.
2. Wzory użytkowe - to nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym. Dotyczy ono kształtu, budowy i zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Czas trwania prawa ochronnego na wzór użytkowy wynosi 10 lat od daty dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym. Prawo do wyłącznego korzystania z wzoru użytkowego w sposób zawodowy lub zarobkowy na całej Rzeczypospolitej Polskiej, można uzyskać jedynie na wzory użytkowe, które spełniają następujące kryteria:
   1. są rozwiązaniem o charakterze technicznym,
   2. są nowe,
   3. dotyczą przedmiotu o trwałej postaci (wyklucza się substancje i sposoby działania),
   4. są użyteczne.
3. Wzory przemysłowe - jest to nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części. Nowa postać nadana jest w szczególności poprzez cechy kształtów, linii, konturów, kolor, strukturę, materiał wykonania oraz przez jego ornamentację. Prawo wyłącznego korzystania z wzoru przemysłowego można uzyskać, jeżeli spełnia się następujące warunki:
   1. są nowe,
   2. odznaczają się indywidualnym charakterem,
   3. nadają się do odtworzenia w skali przemysłowej.
4. Topografia układu scalonego - jest to rozwiązanie polegające na przestrzennym, wyrażonym w sposób dowolny, rozplanowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest elementem aktywnym, oraz wszystkich lub części połączeń układu scalonego. Prawa na topografię układu scalonego udziela się z rejestracji. Ochrona ustaje po dziesięciu latach.
5. Znaki towarowe - wszystkie oznaczenia, które są przedstawione w postaci graficznej, nadające się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od drugiego; w szczególności rysunek, wyraz, kompozycja kolorów, ornament, forma przestrzenna (forma opakowania lub towaru), a także sygnał dźwiękowy lub melodia. Prawo ochronne na znak towarowy udzielane jest na 10 lat od momentu zgłoszenia znaku w Urzędzie Patentowym.
6. Oznaczenia geograficzne - jest to oznaczenie słowne odnoszące się pośrednio lub bezpośrednio do nazwy kraju, regionu, miejscowości lub miejsca, które identyfikuje towar jako pochodzący z danego terenu. Dobra opinia, jakość lub inne cechy towaru są przypisywane przede wszystkim pochodzeniu geograficznemu tego towaru.
7. Bazy danych - są zbiorami danych lub innych materiałów oraz elementów zgromadzonych według określonej metody. Gromadzenie danych wiąże się z nakładem inwestycyjnym w celu sporządzenia, weryfikacji oraz prezentacji zawartości bazy.

Wynalazki - są to nowe rozwiązania techniczne. Według prawa patentowego wynalazek to poddające się ścisłej definicji prawno-technicznej, unikatowe rozwiązanie techniczne, które do danej chwili nie zostało opatentowane. Aby wynalazek mógł uzyskać status patentu musi spełniać wymienione kryteria:

• musi być nowy,
• musi mieć poziom wynalazczy - nie może wynikać w sposób oczywisty, dla fachowców w danej dziedzinie, ze stanu techniki,
• musi się nadawać do przemysłowego wykorzystania.

Status patentu obowiązuje 20 lat od daty dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym.

Zasady udzielenia patentów

Konieczność dokonania zgłoszenia patentowego w stosownym urzędzie ds. własności intelektualnej (w Polsce – Urząd Patentowy RP).

• głoszenie powinno zawierać podanie o udzielenie patentu i pełny opis wynalazku, sformułowany jasno i wyczerpująco, aby znawca w tej dziedzinie mógł ten wynalazek urzeczywistnić,
• do opisu dodaje się często materiały wizualne, takie jak rysunki czy schematy, jeżeli są one niezbędne do zrozumienia istoty wynalazku,
• zgłoszenie musi zawierać również zastrzeżenia patentowe, które określają zakres ochrony wynalazku.

Procedura zgłoszenia wynalazku do opatentowania w ramach procedury krajowej (do Urzędu Patentowego RP)

1. Wypełnienie formularza zgłoszenia rezultatu – link

2. Przekazanie przez twórców wstępnego opisu rozwiązania i przekazanie go do Rzecznika Patentowego, a następnie wydanie opinii przez Rzecznika Patentowego w przedmiocie spełnienia przesłanek do zgłoszenia do ochrony prawnej rezultatu.

3. Podjęcie decyzji o komercjalizacji rezultatu przez Rektora UAM lub upoważnionego Prorektora UAM zgłoszeniu wynalazku. Przed podjęciem decyzji Rektor lub osoba przez niego upoważniona może zwrócić się o opinię do Komisji ds. własności intelektualnej UAM lub też do twórców, kierownika projektu, kierownika jednostki  lub innych osób o dodatkowe informacje lub wyjaśnienia. Procedura postępowania ochronnego w stosunku do rezultatu rozpoczyna się po podjęciu decyzji o komercjalizacji.

4. Przygotowanie zgłoszenia patentowego/zgłoszenia wzoru użytkowego przy współpracy z  Rzecznikiem Patentowym.

Uwaga! W przypadku praw własności intelektualnej współdzielonych z inną uczelnią/instytucją należy przed dokonaniem zgłoszenia do ochrony należy zawrzeć umowę o wspólności praw do patentu – link.

5. Dokonanie zgłoszenia patentowego/zgłoszenia wzoru użytkowego przez Rzecznika Patentowego w UPRP.

6. Wniesienie opłaty za dokonanie zgłoszenia w UPRP – płatne ze środków jednostki, w której zatrudnieni są twórcy lub z innego wskazanego przez twórców źródła (np. ze środków projektu).

*na chwilę obecną opłata za dokonanie zgłoszenia wynalazku lub wzoru użytkowego w UPRP wynosi 550,00 PLN + 25,00 PLN za każdą stronę ponad 20 stron opisu, zastrzeżeń i rysunków.

7. Postępowanie przed UPRP – na tym etapie Urząd Patentowy sporządza dla każdego zgłoszenia wynalazku/wzoru użytkowego sprawozdanie o stanie techniki, obejmujące wykaz publikacji, które będą brane pod uwagę przy ocenie zgłoszonego wynalazku. Po sporządzeniu tego sprawozdania Urząd przesyła je niezwłocznie zgłaszającemu.

8. Jeżeli w wyniku przeprowadzonego badania Urząd Patentowy stwierdzi, że spełnione zostały ustawowe warunki wymagane do uzyskania patentu, wydaje decyzję o jego udzieleniu. Decyzja o udzieleniu patentu/wzoru użytkowego wydawana jest zazwyczaj po upływie ok. 4 – 5 lat od daty zgłoszenia. Decyzja ta, do czasu uiszczenia przez zgłaszającego opłaty za pierwszy okres ochrony, jest decyzją warunkową. Opłatę za pierwszy okres ochrony (w  wysokości wskazanej w decyzji o udzieleniu prawa) należy wnieść w terminie trzech miesięcy od dnia doręczenia decyzji. Opłata ta płatna jest ze środków jednostki, w której zatrudnieni są twórcy lub z innego wskazanego przez twórców źródła (np. ze środków projektu).

*na chwilę obecną opłata za pierwszy okres ochrony wynalazku (1., 2. i 3. rok ochrony) wynosi 480,00 PLN, natomiast wzoru użytkowego 250,00 PLN.

Uwaga! Nieuiszczenie opłaty w wyznaczonym terminie powoduje wygaśnięcie decyzji o udzieleniu patentu.

9. Udzielony patent lub prawo ochronne podlegają wpisowi do rejestru UPRP.

10. Jeżeli Urząd Patentowy stwierdzi, że nie zostały spełnione warunki wymagane do uzyskania patentu lub wynalazek czy wzór użytkowy nie zostały przedstawiony na tyle jasno i wyczerpująco, aby znawca mógł ten wynalazek urzeczywistnić, lub zastrzeżenia patentowe/ochronne nie określają przedmiotu żądanej ochrony w sposób jasny i zwięzły lub nie są w całości poparte opisem wynalazku, wydaje decyzję o odmowie udzielenia patentu/prawa ochronnego. Przed wydaniem ww. decyzji Urząd wyznacza zgłaszającemu termin do zajęcia stanowiska co do zebranych dowodów i materiałów mogących świadczyć o istnieniu przeszkód do uzyskania patentu/prawa ochronnego.

11. Udzielenie patentu/prawa ochronnego stwierdza się przez wydanie dokumentu z nadanym numerem patentu/prawa ochronnego.

12. Ochrona patentowa trwa maksymalnie przez 20 lat od daty dokonania zgłoszenia, natomiast ochrona wzoru użytkowego maksymalnie 10 lat, pod warunkiem uiszczania należnych opłat za kolejne okresy ochrony. Ochrona patentowa/prawo ochronne podlega przedłużeniu corocznie poprzez wniesienie opłaty za kolejny rok ochrony wynalazku/wzoru użytkowego. W przypadku dzielonego prawa własności intelektualnej pomiędzy inne instytucje – opłaty są dzielone procentowo wg posiadanych udziałów w patencie/prawie ochronnym.

Wysokości opłat za kolejne lata ochrony opublikowane są na stronie internetowej UPRP - link

Na podjęcie decyzji co do ewentualnego ubiegania się o ochronę wynalazku za granicą zgłaszający ma 12 miesięcy liczonych od daty złożenia zgłoszenia w polskim Urzędzie Patentowym.

Procedura krajowa

Dokonanie zgłoszenia za granicą w oparciu o procedury krajowe państw żądanej ochrony jest opłacalne w momencie kiedy zgłaszający chce uzyskać ochronę w jednym, dwóch lub trzech państwach. W wypadku, gdy zgłaszający jest zainteresowany uzyskaniem ochrony w większej liczbie państw – korzystniejsze dla niego okazuje się dokonanie zgłoszenia międzynarodowego w trybie PCT lub zgłoszenia europejskiego.

Procedura europejska

Na podstawie jednego zgłoszenia patentowego dokonywanego w Europejskim Urzędzie Patentowym (EPO) w Monachium i po przeprowadzeniu jednego ujednoliconego postępowania zgłoszeniowego, możliwe jest uzyskanie patentu jednocześnie w państwach będących stronami Konwencji o patencie europejskim. Zgłoszenia dokonuje się bezpośrednio w EPO w jednym z jego języków urzędowych: angielskim, niemieckim lub francuskim, wyznaczając jednocześnie państwa, w których żąda się ochrony.

Zgłoszenie w trybie PCT (Patent Cooperation Treaty)

Zgłoszenie międzynarodowe wnoszone jest do tzw. „urzędu przyjmującego”, którym w przypadku Polski jest Urząd Patentowy RP. Zgłoszenie zawierające: podanie, opis, zastrzeżenia, rysunki oraz skrót opisu, powinno być sporządzone w jednym z języków urzędowych Międzynarodowego Organu Poszukiwań, którym w przypadku Polski jest EPO. W podaniu należy wskazać kraje, w których zgłaszający ubiega się o ochronę. Urząd przyjmujący zatrzymuje jeden egzemplarz zgłoszenia, drugi egzemplarz przekazuje do Międzynarodowego Biura w Genewie, trzeci – służący do celów poszukiwań – przekazuje do EPO. Międzynarodowa publikacja zgłoszenia następuje niezwłocznie po upływie 18 miesięcy od daty pierwszeństwa lub – na wniosek zgłaszającego – wcześniej, po upływie 12 miesięcy.
Przy większej liczbie państw żądanej ochrony, koszty postępowania w trybie PCT są niższe niż suma kosztów procedur krajowych.

• udzielanie konsultacji w zakresie oceny spełnienia przesłanek do opatentowania rozwiązania,
• doradztwo w zakresie strategii ochrony własności intelektualnej,
• pośrednictwo w kontaktach wynalazców z rzecznikiem patentowym,
• wnoszenie opłat za zgłoszenie do ochrony w urzędzie patentowym (usługa rzecznika patentowego oraz opłaty urzędowe),
• monitorowanie terminów wnoszenia opłaty za kolejne lata ochrony wynalazku,
• gromadzenie informacji o zgłoszonych i przyznanych patentach do dorobku naukowego pracowników UAM i oceny parametrycznej Uczelni.